นับเป็นทุนวัฒนธรรมประเภทงานช่างฝีมือดั้งเดิม (Traditional Craftsmanship) ของชาวดอนยายหอม ซึ่งใช้ในประเพณีการแห่นางแมว โดยการปั้นตาเถร ยายชี ทำเพื่อใช้ในการประกอบพิธีกรรม ภายในตำบลดอน-ยายหอมมีสิ่งศักดิ์สิทธิ์มากมาย นอกจากยายหอมตามตำนานพระยากง พระยาพานแล้วนั้น ยังมีสิ่งสำคัญอีกหนึ่งสิ่ง คือแม่ย่าบางยาง' หรือ เจ้าย่า-บางยาง ศาลเจ้าย่าบางยางเป็นศาล ทรงไทย เป็นที่เคารพศรัทธา สักการะบูชาของชาวดอนยายหอมมาตั้งแต่อดีตจนถึงปัจจุบัน ในแต่ละปีชาวบ้านในพื้นที่จะบูชาสักการะเจ้าย่าบางยางปีละ 1 ครั้ง เรียกว่า งานประจำปีศาล เจ้าย่าบางยาง ทั้งนี้เจ้าย่าบางยางเปรียบเหมือนสิ่งศักดิ์สิทธิ์ที่คอบช่วยเหลือชาวบ้านดอนยายหอมมาอย่างยาวนาน โดยเฉพาะเรื่องของการขอฝน เนื่องจากในอดีตชาวดอนยายหอมประกอบอาชีพเกษตรกรรมเป็นหลัก เมื่อปีไหนที่เกิดภาวะแห้งแล้งชาวบ้านจะต้องทำการขอฝนจากเจ้าย่าบางยาง แล้วทุกครั้งฝนก็จะตกลงมาทำให้ชาวบ้านมีน้ำใช้ในการเกษตรกรรม ในการจัดงานประจำปีจะจัดในช่วงวันพุธและพฤหัสบดีที่ 2 ของเดือน 6 ในทุกปี หากในปีไหนที่มี เดือน 8 สองหน จะทำการจัดงานในช่วงเดือน 7 แทน สำหรับขั้นตอนการประกอบพิธีกรรมนั้นในช่วงเช้าของวันพุธจะทำการปั้นตาเถร ยายชี โดยหุ่นตาเถร ยายชี จะถูกปั้นเป็นรูปชายกับหญิงมีเพศสัมพันธ์กันในที่แจ้งโดยชาวบ้านมีความเชื่อว่ากำลังประพฤติสิ่งไม่หมาะสม เป็นสิ่งสกปรกชั่วร้าย ฟ้าฝนจะโปรยลงมาชำระล้างให้สะอาดปราศจากความสกปรกในพิธีกรรมจะจัดสำรับอาหารคาวหวาน หมากพลู และบุหรี่ เซ่นสังเวยเชิญดวงวิญญาณตาเถร ยายซี มายังหุ่นที่ปั้นเอาไว้ หลังจากนั้นนำไม้สลักที่สลักเป็นรูปอวัยวะเพศชายหรือที่เรียกว่า “ปลัดขิก” ลงมาจากศาลท่านขุน เพื่อใช้ในการแห่นางแมว ในช่วงสายจะจับแมวสีสวาดใส่ในตะข้องแล้วแห่ไปรอบๆ หมู่บ้าน มีการขับกล่อมบทแห่นางแมวเข้ากับจังหวะเครื่องดนตรีไปรอบๆเมื่อร้องบทแห่นางแมวจบชาวบ้านผู้เข้าร่วมพิธีจะนำปลัดขิกกระทุ้งไปยังบ้านเรือนในรอบๆหมู่บ้านเพื่อเป็นการก่อกวนให้เทวดาประจำบ้านต่างๆ โกรธและบันดาลให้ฝนตกลงมาเมื่อแห่นางแมวรอบหมู่บ้านเสร็จในช่วงเย็นจะนิมนต์พระภิกษุสงฆ์ 9 รูปมาเจริญพระพุทธมนต์เย็น จากนั้นในช่วงเข้าวันพฤหัสบดีมีการถวายภัตตาหารพระภิกษุสงฆ์ 9 รูป และนำปลัดขิกขึ้นไว้บนศาลยังที่เดิมเป็นการเสร็จพิธี ในช่วงเวลา 3 วัน หลังจากทำการแห่นางแมวหากฝนตกถือว่าพิธีสำเร็จ หากฝนไม่ตกชาวบ้านจะรวมตัวกันเพื่อที่จะมาเฆี่ยนรูปปั้นตาเถร ยายซี โดยใช้ไม้เรียวฟาดไปยังหุ่นเพื่อให้เกิดความเจ็บปวดเป็นการทำให้วิญญาณ ตาเถร ยายซี โกรธและบันดาลฝนมาในที่สุด



เลขที่ : ศาลแม่ย่าบางยาง นฐ.5022 ตำบล ดอนยายหอม อำเภอเมืองนครปฐม นครปฐม 73000 ต. ดอนยายหอม อ. เมืองนครปฐม จ. นครปฐม 73000

- นักวิชาการ และชาวบ้าน

- ลัทธสิทธิ์ ทวีสุข : มหาวิทยาลัยราชภัฏนครปฐม : 2566 Open Call

- สำนักศิลปะและวัฒนธรรม ม.ราชภัฏนครปฐม