ประวัติศาลเจ้าแม่ทับทิม สวรรคโลก ผู้นําสร้างศาล คือ นายซิเด๊ก แซ่เหลี่ยม ขณะนั้นอายุประมาณ 29 ปี ได้รับการยกย่องให้ เป็นผู้นําชาวจีนที่สวรรคโลกแห่งนี้ ตำแหน่ง “ยี่โก” เรียก “ยี่โกเด็ก” (คําว่า “ยี่โก” หมายถึงการให้ความ นับถือเป็นที่สองรองจากฮ่องเต้ คือดูแลประชาชนต่างพระเนตรพระกรรณ ไม่ให้ใครข่มเหงรังแกได้) ส่วนคําว่า “ยี่” เท่ากับสอง “โก” เท่ากับ พี่, เฮีย ศาลเจ้าแม่ทับทิมสวรรคโลก สร้างเมื่อประมาณปี พ.ศ.2424 ณ บริเวณริมฝั่งแม่น้ํายมด้านทิศตะวันออก เดิมเป็นบ้านน้ำหัก ตําบลวังไม้ขอน อําเภอวังไม้ขอน จังหวัดสวรรคโลก ชื่อภาษาจีนแต่เดิม ชื่อว่า “ตํา เต่ง เก่า เบี้ยว” (........ ) หรือแปลเป็นภาษาไทยว่า “ศาลของเจ้า 3 องค์” วัตถุประสงค์ในการก่อสร้าง คือ นายซิเด๊ก แซ่เหลี่ยม ตั้งใจไว้ว่า หากการเข้ามาอยู่ ในเมืองไทย โชคดีมีคนอุปถัมภ์ค้ำจุนให้เจริญรุ่งเรือง อยู่สุขสบายดีแล้วจะนําไม้ขนุนที่นํามาจากเมืองจีน แกะสลักเป็นองค์เจ้าแม่ทับทิม และจะตั้งศาลเจ้าไว้กราบไหว้บูชาเช่นที่เมืองจีน ช่างแกะสลักไม้ขนุนเป็นรูปเคารพ “เจ้าแม่ทับทิม” เป็นองค์แรก ต่อจากนั้นก็นําไม้มา แกะสลักเป็นรูปเคารพ “บุ้นเถ่ากง” และ “กวนอู” ตามลําดับ นอกจากนี้ยังสลักหนังสือจีนบนแผ่นป้ายเคารพ “เฮียดี้กง” (หรือเทพ 108 องค์) และ คุณพร้อมจิตต์ ภูมิวัฒน์ ได้ตั้งชื่อศาลเป็นภาษาไทยว่า “ศาลเจ้าแม่ทับทิม” เมื่อประมาณปี พ.ศ.2490 จนถึงปัจจุบัน ส่วนป้ายเคารพ “ซิเด๊กกง” ถูกอัญเชิญขึ้นเป็นเทพ เมื่อประมาณปี พ.ศ.2523 หรือประมาณ 100 ปี นับจากเริ่มตั้งศาล โดย “ไตเบ้” (อาจารย์เจ้าพิธี) ชื่อ ผู่ชี้ถ่าง ซึ่งเป็นผู้มาทําพิธีเปลี่ยนเครื่องทรงและเบิกพระเนตรในปีนั้นเอง สำหรับผู้ที่แกะสลักองค์เจ้าทั้งหมด รวมทั้งเกี้ยวที่อัญเชิญเจ้าเสด็จที่สวยงามวิจิตรทั้ง 3 หลัง ทราบแต่เพียงว่า เป็นชายชาวจีนกินฝิ่น (ติดฝิ่น) มาแวะพักที่โรงหมูชิเด๊ก เป็นเดือนเป็นปี เด็กจึงเลี้ยงดูให้ที่อยู่ที่กิน จึงทํางานให้เป็นการตอบแทน การเปลี่ยนแปลงสถานที่ตั้ง เนื่องจากน้ำเซาะตลิ่งพังในช่วง 100 ปีที่ผ่านมาศาลผุพังต้อง ย้ายร่นเข้ามาถึง 3 ครั้ง และในครั้งที่ 3 นี้เองศาลเจ้าแม่ทับทิมเข้ามาตั้งอยู่ในที่ดินของนายพร้อมจิตต์ ภูมิวัฒน์ ผู้ซึ่งมีศักดิ์เป็นหลานตา (แม่ของคุณพร้อมจิตต์ ชื่อ “โพล้ง” เป็นลูกสาวของซิเด๊ก) ปัจจุบัน ศาลเจ้าแม่ทับทิมสวรรคโลก มีภูมิลําเนาอยู่ในเขตเทศบาลเมืองสวรรคโลก เลขที่ 14 ถนนจรดวิถีถ่อง ตําบลเมืองฯ อําเภอสวรรคโลก จังหวัดสุโขทัย รหัสไปรษณีย์ 64110 ผู้จัดการปกครองศาลเจ้า ชื่อ นายคณา ภูมิวัฒน์ ผู้ตรวจตราสอดส่อง ชื่อ นายชูศักดิ์ อาริยะกุล การก่อสร้างศาลเจ้าแม่ทับทิมสวรรคโลก ครั้งที่ 4 เนื่องจากศาลเจ้าเดิมเป็นไม้ทั้งหลัง เสาผุขาด แท่นที่ประทับองค์เจ้าเอียง ทรุดโทรมเป็นอันมาก หากจะซ่อมก็คงดีได้อีกสักระยะหนึ่ง คณะกรรมการศาลเจ้าแม่ทับทิมประจําปี พ.ศ.2531 จึงตัดสินใจรื้อศาลเดิมออกและตั้งศาลใหม่ตรงที่ตั้งเดิม เป็นอาคารถาวรคอนกรีตเสริมเหล็ก กว้าง 8 เมตร x ลึก 6 เมตร x สูง 4 เมตร (สูงระดับคานบน) ยกชั่วตรงกลางมุงกระเบื้องลอนคู่ ด้านบนหลังคามีมังกรล่อแก้ว 2 ตัว เมื่อวันที่ 21 มี.ค.2531 นิมนต์หลวงปู่จันทโรภาส เจ้าอาวาสวัดป่าข่อย อ.สวรรคโลก มาทําพิธียกเสาเอก มีเครื่องเซ่นไหว้ครบถ้วนพิธี ใช้เวลาก่อสร้าง 135 วัน จึงแล้วเสร็จ สิ้นเงินค่าก่อสร้างทั้งสิ้น 159,442.00 บาท (หนึ่งแสนห้าหมื่นเก้าพันสี่ร้อยสี่สิบสองบาทถ้วน) เมื่อวันที่ 3 ก.ค. 2531 ตรงกับวันอาทิตย์ แรม 5 ค่ำ เดือน 8 ปีมะโรง ได้ทําพิธีอัญเชิญเจ้าเข้าประทับที่ศาลเจ้าที่สร้างใหม่ หลังจากไหว้ซาแซเรียบร้อยแล้วพอถึงเวลาฤกษ์ฝนโปรยปรายลงมาตลอด สําหรับมังกรคู่ล่อแก้วบนจั่วหลังคาศาลเจ้า สร้างเสร็จเมื่อเดือนมกราคม พ.ศ. 2532 สิ้นเงินไปทั้งสิ้น 50,000.00 บาท (ห้าหมื่นบาทถ้วน) การจัดงานฉลองประจําปี สมัยก่อนไม่มีคณะงิ้วมาเล่นให้เจ้าดู จึงจัดฉลองโดยว่าจ้างละครร้องคณะของขุนแก่งมาแสดง (คล้ายการเล่นลําตัดในปัจจุบัน) ประมาณหลังจากปี พ.ศ.2500 จนถึงปัจจุบันมีอุปกรากรจีนไหหลําฉลองทุกปี คณะกรรมการบริหารศาลเจ้า มีอายุการบริหาร 1 ปี โดยการจับฉลากเลือกผลัดเปลี่ยนหมุนเวียนกันทุกปี โดยจะมีการ เลือกตั้งคณะกรรมการชุดใหม่แทนกรรมการชุดเดิมที่หมดวาระลงในวันขึ้น 15 ค่ํา เดือน 1 ของจีน เรียก “เจียช่วยตับเง่า” คือหลังตรุษจีน 15 วัน และเป็นวันเกิดเทพ “บันเถ่ากง” ด้วยกรรมการบริหารประจําปีมีหน้าที่ บอกกล่าว ส่งเทียบเชิญชาวสวรรคโลก และจังหวัด อําเภอ ใกล้เคียงให้มาร่วมรับประทานอาหารเนื่องวันคล้ายวันเกิดเจ้าทั้ง 3 องค์ มีงาน 3 ครั้งใน 1 ปี สําหรับ เทศกาลงิ้วจะมีเฉพาะงานฉลองคล้ายวันเกิดเจ้าแม่ทับทิมเท่านั้น พร้อมทั้งมีการประมูลของศักดิ์สิทธิ์ของเจ้าไปด้วย



เลขที่ : 14 ถนนหน้าเมือง ต. เมืองสวรรคโลก อ. สวรรคโลก จ. สุโขทัย 64110

-

- อาจารย์ ดร.เสกสรรค์ ศิวิลัย : มหาวิทยาลัยราชภัฏพิบูลสงคราม : 2566 Open Call

-