พ่อเจ้าหลวงม่วงก๋อน หรือ พ่อเจ้าหลวงดงหอบ้านใต้ ตามประวัติเล่าว่ามีพ่อค้าหาบของมาขายหยุดพักกินข้าวใต้ต้นมะม่วง แล้วมีกิ่งมะม่วงหักตกใส่หาบของพ่อค้า พ่อค้าเอากิ่งมะม่วงออกจากหาบไม่ได้ จำเป็นต้องหาบเอากิ่งมะม่วงไปด้วย เมื่อถึงดงหอบ้านใต้ ได้หยุดพักแล้วลองเอากิ่งมะม่วงออก ปรากฏว่าออกได้ จึงเอาปลูกไว้ตรงนั้น และได้ตั้งชื่อว่า “ม่วงก๋อน” ปัจจุบันต้นมะม่วงก๋อนยังอยู่ที่เดิม ต้นใหญ่มาก เมื่อมีพิธีกรรมอัญเชิญพ่อหลวงมาลง เจ้าพ่อหลวงจะมาจากถ้ำเชียงดาวมาพักที่ต้นมะม่วงก๋อนก่อน แล้วจึงอัญเชิญท่านขึ้นหอดงหลวง การเลี้ยงพ่อเจ้าหลวงจะมีอยู่ 3 พิธีด้วยกัน คือ
1. การเลี้ยงใหญ่ จะทำทุกๆ 3 ปี จะเลี้ยงทั้งเมืองแม่แจ่ม เก็บเงินจากชาวบ้านทั่วอำเภอแม่แจ่ม หลังคาละ 30 บาท ซื้อควายมาเลี้ยง ชาวบ้านจะช่วยกันทำพิธีเพื่อขอความคุ้มครองให้อยู่ร่มเย็นเป็นสุขทั่วทั้งอำเภอ
2. เลี้ยงในช่วงปีใหม่เมือง (สงกรานต์) เป็นพิธีดำหัวพ่อเจ้าหลวงประจำปี จะมีคนอำเภอแม่แจ่มไปรวมกันที่ดงหลวงหลังปีใหม่ 2-3 วัน มีการทำกรวยตองเพื่อใส่ดอกไม้ เพื่อนำไปดำหัวเจ้าพ่อหลวง แม่ที่นั่ง พ่อตั้งเข้า (ผู้ประกอบพิธีกรรม) และช่างปี่ช่างซอ เพื่ออัญเชิญพ่อเจ้าหลวงมารับของดำหัว ประกอบด้วยน้ำส้มป่อย อาหารคาวหวาน ขนม ฝ้ายมัดมือ (ผูกข้อมือ) และเหล้าขาวส้มป่อย ทราย (เหล้า ส้มป่อย ทราย นำกลับบ้านเพื่อป้องกันเภทภัยต่าง ๆตามความเชื่อ)
3. เลี้ยงตามคำทำนาย เมื่อมีชาวบ้านไปถามพ่อเจ้าหลวงเรื่องต่างๆ เช่น ป่วยไข้ คำทำนายทายทักต่างๆ
เลขที่ : ดงหลวง บ้านอาราม ต. ท่าผา อ. แม่แจ่ม จ. เชียงใหม่ 50270
-
- เจษฏา สุภาศรี : มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลล้านนา :
-